Маршрут Гальшаны >
Кропкі маршрута Гальшаны
Гміна – гэта адміністрацыйная адзінка, частка павета. У абавязкі гміны ўваходзіла ахова здароўя, адукацыя, транспарт і дарогі, гандаль і г.д. Гальшанская гміна не выключэнне. У сярэдзіне 1920-х гг. па вул. Замкавай, якая вядзе да руін замка Сапегаў, пабудаваны драўляны будынак гміны. Акрамя прасторнага першага паверха ў ім маюцца дадатковыя памяшканні на мансардным паверсе. Сёння будынак адноўлены і дзейнічае як гасцініца.
Па вул. Барунскай – а гэта дарога Р95, якая пераходзіць у дарогу Р48, якая вядзе ў бок Трабаў, – перад мостам праз раку Гальшанку можна ўбачыць стары драўляны вадзяны млын, пабудаваны ў 1886 г. мясцовым заможным млынаром-габрэем. У 2010-я гг. млын яшчэ працаваў на электрычнасці. Сёння яму тэрмінова патрэбен адказны гаспадар ці кансервацыя і ахова.
Многія з даследчыкаў архітэктурнай спадчыны Беларусі лічаць, што Гальшанскі замак збудаваны ў стылі галандскага рэнесансу з элементамі барока. Пабудаваны ён, магчыма, у 1610 г. на сродкі дзяржаўнага і ваеннага дзеяча ВКЛ Паўла Сапегі. Ёсць мноства малюнкаў, на якіх намалявана, як замак мог выглядаць першапачаткова. Зараз вядуцца работы па аднаўленні замка, добраўпарадкоўваецца прылеглая тэрыторыя.
Па дарозе Р48, якая вядзе з былога мястэчка на Трабы, на старадаўніх каталіцкіх могілках стаіць гэтая капліца-пахавальня. Да нядаўняга часу яна была ў руінах. Пабудавана капліца ў стылі барока з бутавага каменю ў 1858 г. як фамільная пахавальня роду Барановічаў. Сёння капліца капітальна адноўлена. Збудаваны новы дах і дубовыя дзверы, добраўпарадкавана прылеглая тэрыторыя, агароджы і брама могілак.
Гэты помнік архітэктуры сучаснасці таксама фінансаваў Павел Сапега. Храм узведзены на падмурках больш старой культавай пабудовы ў 1773 г. у стылі барока. Пасля падаўлення паўстання 1830-1831 гг. манастыр пры касцёле быў зачынены, а сам касцёл ператварылі ў царкву. Пасля Другой сусветнай вайны святыня была ў страшным запусценні. Упрыгожанне касцёла – фрэскавы роспіс сцен апсіды, выкананы ў сярэдзіне XVIII ст. Сёння храм адноўлены і адкрыты для вернікаў.
Практычна адначасова з пабудовай замка Павел Стэфан Сапега на свае сродкі ўзвёў касцёл і кляштар для манахаў ордэна францысканцаў. Будаўніцтва было завершана ў 1618 г. Пасля паўстання 1830-1831 гг. царскія ўлады зачынілі кляштар і часткова разбурылі яго. Асабліва дасталося пяціграннай вежы манастыра, над якой узвышаўся герб Сапегаў. Захаваўся П-падобны жылы корпус у два паверхі, у якім да нядаўняга часу знаходзіўся філіял музея.
На тых жа старадаўніх каталіцкіх могілках па дарозе на Трабы, у куце агароджы цвінтара, складзенай з палявога каменю, узвышаецца невысокі простакутны абеліск. Яго знішчэнню, магчыма, паспрыялі не толькі час і ўмовы надвор'я, але і чалавек. Пастаўлены помнік у гонар воінаў, якія загінулі ў Першай сусветнай вайне. Планаў па аднаўленні помніка няма. Яму патрабуецца кансервацыя.
Калі ехаць з боку замка па вул. Замкавай, на Т-падобным перакрыжаванні на, магчыма, штучна створаным узгорку на пастаменце ў два ярусы, складзеным з бутавага каменю, узвышаецца трох’ярусная капліца ў стылі неакласіцызму. Узведзена яна з цэглы ў 1897 г. На другім ярусе, які праразаецца чатырма скразнымі арачнымі праёмамі, спачывае драўляная скульптура. Магчыма, яна захавалася ад больш старой капліцы, якая стаяла на гэтым месцы яшчэ з сярэдзіны XVIII ст.
Вядомыя Гальшаны з сярэдзіны XIII ст. З'яўляліся ўласнасцю князёў Гальшанскіх і цэнтрам удзельнага княства ВКЛ. У пачатку XVII ст. гэта ўжо ўласнасць знакамітага шляхецкага роду Сапегаў. Гісторыі вядома імя аднаго з расійскіх вайскоўцаў, па загадзе якога знакаміты замак Сапегаў быў пушчаны на будаўнічыя матэрыялы. Радавая забудова былога мястэчка не такая багатая, але і яна можа пахваліцца захаванымі жылымі і гандлёвымі пабудовамі пачатку XIX ст.
Пабудаваны праваслаўны храм з цэглы ў рэтраспектыўна-рускім стылі ў пачатку першага дзесяцігоддзя XX ст. Асвечана царква ў гонар Св. Георгія. Перад намі вельмі просты, без лішняга вонкавага дэкору прыклад гэтага архітэктурнага стылю, хоць ярка адчуваецца цвёрдая рука архітэктара, які ўнёс у пабудову менавіта гэтай святыні асаблівасці і адметныя рысы, якія надаюць храму індывідуальнасць. Асаблівую ўвагу варта надаць царкоўнай браме, выкананай з чырвонай цэглы, магчыма, трохі пазней за саму царкву.
Фотагалерэя