Коласаўскі край >
Кропкі Коласаўскі край
У 80-я гг. XIX ст. гэта быў невялікі засценак. Тут каля трох гадоў жыла сям'я Міцкевічаў: Міхаіл Казіміравіч і Ганна Юр'еўна. Галава сям'і служыў лесніком у Акінчыцкім лесе, які таксама належаў знакамітаму магнацкаму роду Радзівілаў. 3 лістапада 1882 г. у сям'і Міцкевічаў нарадзіўся хлопчык Канстанцін – у будучым народны паэт Беларусі, вядомы ва ўсім свеце як Якуб Колас. Адноўлены дом лесніка, свіран, склеп і калодзеж.
Дом, у які тут засяліліся Міцкевічы ў 1890 г., праз год згарэў, але літаральна адразу ж быў адбудаваны, магчыма, нават у большых маштабах. Тут будучы паэт правёў 14 гадоў свайго жыцця. Вучыўся ён спачатку ў хатніх настаўнікаў, потым у суседняй Мікалаеўшчыне ў народным вучылішчы. Следам была вучоба ў Нясвіжскай педагагічнай семінарыі. У Альбуць будучы паэт напісаў свой першы верш. Кожнае лета студэнт Кастусь прыязджаў сюды на вакацыі. У 1902 г. у Альбуці памёр яго бацька. У 1990 г. будынак лясніцтва быў адноўлены.
Землі былога шляхецкага роду Прушынскіх, якія заклалі тут маёнтак прыкладна ў пачатку XVIII ст. Па адной з легенд, тут бываў нават кароль Рэчы Паспалітай Станіслаў Аўгуст Панятоўскі. Захаваліся руіны гаспадарчых пабудоў, фрагменты парка і перабудаваны драўляны касцёл 1785 г. У 1956 г. тут быў створаны Дом творчасці беларускіх пісьменнікаў імя Я. Коласа. Пазней гэты ж дом быў домам адпачынку «На ростанях». Драўляны дом у два паверхі з вялізнымі светлымі верандамі, безумоўна, мае вялікую культурную каштоўнасць.
У 1885 годзе сям'я Міцкевічаў прыблізна на пяць гадоў пераехала ў Ласток у дыхтоўны, толькі што пабудаваны драўляны дом, арыгінальная пабудова якога захавалася да нашых дзён. Да васьмі гадоў маленькі Кастусь убіраў тут асаблівасці чалавечых адносін і прыгажосць навакольнай прыроды, што пасля лягла ў аснову многіх твораў геніяльнага беларускага паэта і пісьменніка. Аўтэнтычнасць гэтай мемарыяльнай леснічоўкі заслугоўвае асаблівай увагі і годнага ўзроўню аховы матэрыяльнай спадчыны, звязанай з жыццём Я. Коласа.
У маляўнічым прынёманскім урочышчы «Дубы» ў 1906 г. адбыўся нелегальны з'езд настаўнікаў. У той жа дзень удзельнікі з'езда ў Мікалаеўшчыне былі арыштаваныя царскімі ўладамі. Следства вялося да 1908 г. Я. Колас быў асуджаны на тры гады турмы. Мікалаеўшчына – радзіма бацькоў паэта. Велізарны будынак сярэдняй школы ў вёсцы пабудаваны на сродкі, выдзеленыя народным паэтам. Сёння школа носіць яго імя. У двары ўсталяваны бюст Я. Коласа, а ў школе працуе краязнаўчы музей.
У сталіцы Беларусі народны паэт ў 1923 г. выкладаў у педагагічным тэхнікуме. З 1921 па 1927 гг. – дацэнт кафедры беларускай мовы ў БДУ. У 1929 г. – віцэ-прэзідэнт Акадэміі навук. Пасля вайны, у 1945 г., сям'я Коласа пасялілася ў доме, які мы сёння ведаем як музей паэта. У двары музея – дубы, пасаджаныя ім у гонар сваіх сыноў. Таксама была пасаджана бяроза ў гонар жонкі Я. Коласа, якая, на жаль, не захавалася. Памёр паэт у 1956 г. у сваім кабінеце за працоўным сталом. Магіла народнага паэта Беларусі знаходзіцца на вайсковых могілках.
Яшчэ адно месца жыхарства сям'і Міцкевічаў. Тут маці паэта ў 1910 г набыла ва ўласнасць драўляны дом, у той час як Якуб Колас адбываў турэмны тэрмін, прысуджаны яму царскімі ўладамі, у Пішчалаўскім замку ў Мінску. Толькі праз год, у 1911 г., ён прыехаў у Смольню. Некаторыя сцвярджаюць, ліпы, якія тут растуць, пасадзіў менавіта паэт. У 1912 г. Якуб Колас сустрэўся тут з Янкам Купалам. У 1956 г. паэт пабываў тут у апошні раз. У 1967 г. у Смольні быў адкрыты філіял музея Я. Коласа.
Царква Св. Ганны ў Стоўбцах узведзена ў 1825 г. як касцёл у стылі класіцызму. Да моманту нараджэння паэта гэта быў ужо праваслаўны храм. Цяперашняя праваслаўная святыня ў Новым Свержні таксама ўзводзілася як касцёл у 1743 г., але была пераасвячоная ў царкву пасля паўстання 1863-1864 гг. Яшчэ тут захаваўся касцёл 1588 г. пабудовы. У адным з гэтых храмаў і хрысцілі маленькага Кастуся, аднак у якім менавіта – пакуль невядома.
Ад былой сядзібы лесніка, у якой калісьці была нават уласная смалаварня і вытворчасць драўнянага вугалю, нічога не засталося, толькі мемарыяльны камень, на якім нават няма памятнай дошкі. Тут жыў брат паэта. Пасля арышту ўдзельнікаў нелегальнага з'езда настаўнікаў у Мікалаеўшчыне паэт больш за год (да канца 1907 г.) працаваў у невялікай сельскай школе. Адсюль былі адпраўленыя першыя апублікаваныя ў друку вершы. У Цёмных Лядах нарадзіўся і псеўданім – Якуб Колас.
Фотагалерэя