Маршрут Гродна-2 >
Кропкі маршрута Гродна-2
Магчыма, самая прыгожая ў Еўропе сінагога знаходзіцца ў нашым любімым Гродне. Новая мураваная сінагога была пабудавана на месцы згарэлай драўлянай. Але і яна ў 1885 г. перажыла пажар. Адбудаваны храм быў зноў пашкоджаны пажарам у 1900 г., але яго зноў аднавілі. Асноўная частка пабудовы, магчыма, захавалася яшчэ з XVI ст. Узведзена сінагога ў стылі мадэрн. Пры савецкай уладзе габрэйская святыня была зачынена, і толькі ў 1992 г. яна перайшла юдэйскай суполцы горада.
Будынак гімназіі ў стылі позняга класіцызму пабудаваны ў 1893 г. паводле праекта архітэктара В. Нябольсіна. Т-падобная трохпавярховая пабудова мае тры рызаліты і ўнутраную калідорную планіроўку. У 1940-х гг. у будынку былой гімназіі адкрыўся настаўніцкі інстытут. Пасля Другой сусветнай вайны тут размяшчаўся педагагічны інстытут, які стаў базай дзяржаўнага ўніверсітэта імя Янкі Купалы, народнага пісьменніка Беларусі.
Ахоўная шыльда на гэтым доме абвяшчае, што яго пабудаваў італьянскі архітэктар Д. Сака ў стылі позняга класіцызму ў 1785 г. Сёння гэта вуліца Друкарская. Узводзіўся дом як асабістая рэзідэнцыя архітэктара. Як сцвярджаюць знаўцы гісторыі горада, у гэтым доме канца XVIII ст. праходзілі разнастайныя мерапрыемствы глыбока засакрэчанай масонскай ложы, у якую таемна ўваходзілі знакамітыя ўплывовыя палітычныя дзеячы і прадстаўнікі культуры.
Гэтая культавая пабудова сёння знаходзіцца па вул. 1-га Мая, 5. Першапачаткова ў 1793 г. пад кірху быў прыстасаваны будынак мясцовай карчмы. Новы каменны будынак лютэранскай царквы ў стылі неаготыкі ўзведзены ў 1843 г. Капітальная рэканструкцыя была праведзена ў 1912 г. Перад Першай сусветнай вайной большасць лютэран горада былі сасланыя ў Сібір. У савецкі час тут размяшчаўся архіў вобласці, а тэрыторыю могілак забудавалі. У 1995 г. касцёл ізноў быў адкрыты для вернікаў.
Школа, якая першапачаткова была медыцынскай акадэміяй, пабудаваная ў стылі позняга барока. Узводзілася яна па праекце італьянскага архітэктара Д. Сака да 1776 г. Ініцыятарамі адкрыцця акадэміі былі стараста Гродна А. Тызенгаўз і кароль Рэчы Паспалітай С. Панятоўскі. Акрамя асноўнай выкладчыцкай дзейнасці навучальная ўстанова садзейнічала ў паляпшэнні медыцынскіх паслуг дзяржавы. Гэта было амаль невядома ў Еўропе таго часу. На вучобу прымаліся дзеці сялян і служачых.
У 1389 г. вялікі князь Вітаўт даў дазвол на пабудову драўлянай святыні. Гэта быў першы каталіцкі храм на гэтых землях. У 1494-1551 гг. святыня рэстаўравалася. У 1597 г. узведзены каменны касцёл. Пацярпеў ад пажараў у 1892 і 1920 гг. Гэта быў самы вялікі касцёл на былых землях Вялікага княства Літоўскага і Рэчы Паспалітай. У пачатку сакавіка 1961 г. савецкія ўлады прынялі рашэнне падарваць святыню і ажыццявілі сваю задумку ў канцы лістапада 1961 г. У 2014 г. на месцы касцёла быў усталяваны памятны знак.
Цагляны праваслаўны храм у рэтраспектыўна-рускім стылі збудаваны па праекце архітэктара М. Празорава ў 1905 г. Трохнефавая выцягнутая базіліка мае пяцігранную апсіду з рызніцамі. Аснова вонкавага афармлення святыні была паспяхова запазычаная са старажытнарускага культавага дойлідства. Асноўныя элементы храма ў выглядзе какошнікаў, кілепадобнае афармленне аконных праёмаў, вітыя калоны надаюць царкве непаўторны запамінальны вобраз.
Адрас архітэктурнага помніка – вул. 1-га Мая, 3. Цагляны будынак рэальнага вучылішча ў стылі класіцызму пабудаваны ў 1913 г. У навучальнай установе дзейнічала ўласная абсерваторыя з тэлескопам. У 1920 г. тут адкрыта мужчынская гімназія імя А. Міцкевіча, якая праводзіла заняткі аж да прыходу савецкай улады ў 1939 г. Асаблівасць архітэктуры пабудовы – яе роўнавялікія аб'ёмы, аб'яднаныя агульнымі архітэктурнымі элементамі і рытмічнасцю аконных праёмаў.
Магчыма, святыня ўзведзеная прыкладна ў 80-я гг. XII ст. Пасля пажару 1184 г. гэты храм стаў галоўным храмам Гродна. У вайне 1487-1494 гг. царква была разбураная маскоўскімі войскамі. У 1853 г. заходняя сцяна святыні абвалілася. У 1889 г. абвалілася яшчэ частка пабудовы. У 2018 г. праведзеныя работы па рэстаўрацыі драўлянай часткі храма, якая былі збудаваныя пасля апошняга абвальвання каменных сцен. Стыль пабудовы не мае аналагаў.
У 1896 г. на ахвяраванні праваслаўных вернікаў узведзена цагляная царква ў псеўдарускім стылі, асвечаная ў гонар Св. Уладзіміра. Храм мае адну характэрную асаблівасць – пад адным дахам святыні былі памяшканні, адведзеныя пад парафіяльныя школы. Адразу ж пасля пабудовы царквы ў ёй здарыўся пажар, які значна пашкодзіў унутранае ўбранне храма. Перад Першай сусветнай вайной савецкія ўлады спрабавалі ператварыць храм у клуб прадпрыемства.
Фотагалерэя