Маршрут Новае Расна >
Кропкі маршрута Новае Расна
Невялікі Крыжаўзвіжанскі храм з вельмі вытанчанымі прапорцыямі і ўдалым спалучэннем прастакутных аб'ёмаў стаіць на мясцовых могілках з 1841 г. Пабудаваны ён у стылі народнага дойлідства з відавочнай прысутнасцю барочных элементаў. Сёння храм мае патрэбу ў рэканструкцыі.
Паселішча вядома з пачатку XVII ст. Магчыма, менавіта тады яно было заснавана польскімі асочнікамі, якія былі запрошаны вартаўнікамі і абходчыкамі ўгоддзяў Белавежскай пушчы. Старадаўні ўніяцкі храм з дрэва знік у агні ў 1925 г. У гэтым жа годзе з польскага манастыра сюды быў перавезены цяпер дзейны драўляны Крыжаўзвіжанскі храм. Нядаўна ён рэстаўраваўся.
Захаваўся надпіс на сцяне званіцы, які абвяшчае, што ў будаўніцтве праваслаўнай святыні прымалі ўдзел дойліды з суседняга Воўчына. Пабудаваны храм Св. Ануфрыя ў 1840 г. у стылі класіцызму з палявога каменю. Агароджа царквы і брама-званіца з таго ж матэрыялу, хутчэй за ўсё, узведзеныя значна пазней.
Гэтая культавая пабудова збудаваная на краі вёскі ў 1775 г. як уніяцкі храм у стылі народнага дойлідства з элементамі барока. Да 1830-х гг. гэты храм праіснаваў без перабудоў. Пасля паўстання 1830-1831 гг. будучая царква Св. Тройцы была нязначна перабудавана, быў усталяваны новы іканастас, прывезены ў сувязі з пераасвячэннем храма ў праваслаўе. Магчыма, пазней, у сярэдзіне XIX ст., побач была ўсталяваная брама-званіца.
Першая згадка пра паселішча датуецца XIV ст. Захаваліся каменныя руіны велізарнай брамы замка Сапегаў, пабудаванага тут у канцы XVII ст. У 1815 г. Пелагея Патоцкая пабудавала тут каменны палац з двума флігелямі і мноства гаспадарчых пабудоў. Быў закладзены велізарны парк з сажалкамі, які сёння лічыцца адным з найпрыгажэйшых у краіне. Руіны кляштарнага корпуса баніфратраў (1785 г.). Траецкі касцёл у стылі барока (1609 г.). Крыжаўзвіжанская царква (1869 г.). Капліца Св. Барбары ў стылі барока (другая палова XVIII ст.).
З сярэдзіны XVI ст. – уласнасць роду Хадкевічаў. Затым Ячыноўскіх, Копацяў. Першы касцёл быў знішчаны падчас вайны з Масковіяй (1654-1667 гг.). У 1718 г. была ўзведзена новая каталіцкая святыня, пераасвечаная ў праваслаўе царскімі ўладамі пасля паўстання 1863-1864 гг. Сёння перад намі драўляны храм, збудаваны ў стылі класіцызму і асвячоны ў гонар Св. Мікалая.
У сярэдзіне XVIII ст. тут была закладзена невялікая класічная шляхецкая сядзіба роду Высоцкіх. Парк занядбаны, драўляны сядзібны дом паціху разбіраецца на матэрыялы. Да нядаўняга часу ён выкарыстоўваўся як сельская школа. Захавалася некалькі гаспадарчых пабудоў.
Пабудавана святыня як касцёл Св. Ганны пры кляштары марыянаў у другой палове XVIII ст. на сродкі мясцовага землеўладальніка графа Грабоўскага. Пасля паўстання 1863-1864 гг. манастыр быў зачынены царскімі ўладамі, а касцёл перададзены праваслаўнай царкве. У 1920-я гг. касцёл быў вернуты каталікам, а ў 1939 г. зачынены. Пасля Другой сусветнай вайны быў разбураны будынак манастыра. Храм сёння адноўлены.
Гістарычная назва паселішча – Капылы. Вядомае з канца XV ст. Належала Гарнастаям, Копацям, Пуслоўскім, Ротам. Ад апошніх уладальнікаў маёнтка «Капылы» ў добрым стане захаваліся часткова перабудаваны сядзібны дом, вялікі будынак свірана і іншыя гаспадарчыя пабудовы. Таксама захаваліся фрагменты старадаўняга пейзажнага парку.
З пачатку XVIII ст. у гэтым паселішчы дзейнічаў драўляны каталіцкі храм. Магчыма, ён знік у агні адной з войнаў. У другой палове XVIII ст. на месцы зніклай святыні была ўзведзена новая, мураваная. Да якой канфесіі яна адносілася, пакуль невядома, аднак пасля паўстання 1863-1864 гг. да храма, пабудаванага ў стылі барока, быў дабудаваны бабінец-званіца. Сёння перад намі царква, асвячоная ў гонар Св. Барбары.
Фотагалерэя