Маршрут Навагрудак-2 >
Кропкі маршрута Навагрудак-2
У 1922 г. з цэглы ўзведзены запамінальны будынак акруговага суда ў стылі архітэктуры функцыяналізму. Гэта яшчэ адзін дом, які адносіцца да перыяду, калі горад забудоўваўся будынкамі адміністрацыйнага прызначэння і жылымі дамамі. У той час будынак знаходзіўся на краі асноўнай забудовы горада, сярод прыватнага сектара, на вуліцы, якая сёння называецца Мінская. У часы Другой сусветнай вайны нямецкімі акупантамі тут было арганізавана гета, зняволеныя якога здзейснілі масавыя ўцёкі.
Падобныя жылыя і адміністрацыйныя будынкі з'явіліся ў горадзе каля 1920-х гг. – за «польскім часам», як і сёння яшчэ кажуць, асабліва ў заходняй частцы Беларусі. У сувязі з тым, што Навагрудак з'яўляўся самым буйным населеным пунктам аднайменнага ваяводства, тут была сканцэнтравана судовая, выканаўчая і падатковая ўлада. Таму тут узводзіліся пабудовы чыста фінансавага прызначэння – напрыклад, гэты банк, пабудаваны ў 1923 г. у стылі нацыянальнага польскага мадэрнізму.
Першыя пахаванні праводзіліся тут, магчыма, яшчэ ў канцы XV ст. Захавалася больш за пяцьсот мацэваў. Апошнія пахаванні на могілках побач з Садовым завулкам былі зроблены ў 1950-я гг.
Гэтыя гандлёвыя рады былі пабудаваныя ў 1812 г. У той час тут было мноства ўваходаў у кожную асобную краму. З часам як знешняя, так і ўнутраная планіроўка гэтага архітэктурнага помніка была значна перайначаная. На шчасце, захавалася велізарная галерэя ўздоўж галоўнага фасада гандлёвых шэрагаў, упрыгожанага па ўсёй даўжыні масіўнымі дарыйскімі калонамі.
Хутчэй за ўсё, перад намі адно са святых месцаў нашай краіны. З’явілася яно ў 1253 г., калі ў Навагрудку быў каранаваны кароль Міндоўг, які атрымаў ад Папы Рымскага тытул караля Літвы. Перад смерцю ён адрокся ад каталіцкай веры і быў пахаваны пад гэтым курганам, які людзі з часам ператварылі ў пагост. У канцы XX ст. ля кургана з'явіўся мемарыяльны знак і не вельмі ўдалы скульптурны помнік заснавальніку ВКЛ.
Сярод надмагілляў на гэтых могілках, якія самі па сабе ўяўляюць гістарычную і мастацкую каштоўнасць, захаваліся і буйнейшыя пабудовы. Так, у руінах стаяць капліца-пахавальня Садоўскага (1936 г.) і капліца-пахавальня Заборскага (1858 г.). На краі цвінтара знаходзіцца мемарыяльная пабудова ў выглядзе сцяны, складзеная з часанага каменю на месцы пахавання салдат Першай сусветнай вайны. Узведзена яна прыкладна ў 1910-я гг.
Сама зямля, на якой стаіць гэты курган, уяўляе сабой унікальную гістарычную рэліквію. Калісьці, у далёкім X ст., тут размяшчаўся Малы замак, побач з якім з’явілася само паселішча, якое пасля атрымала назву Навагрудак. Курган быў насыпаны ў другой палове ХХ ст. У ім сабраная зямля з усіх месцаў, дзе пры жыцці бываў і працаваў геніяльны паэт Адам Міцкевіч.
Навагрудак – гэта горад, дзе адзін з геніяльных паэтаў Беларусі, які даў пачатак беларускаму рамантызму ў літаратуры, быў ахрышчаны і пражыў каля 15 гадоў свайго нядоўгага жыцця. Усё даўно ішло да таго, каб тут быў узведзены помнік паэту. І нарэшце ў 1975 г. каля Замкавай гары з'явілася мемарыяльная стэла, а ў 1992 г., на тым жа месцы, – бронзавы помнік вышынёй прыкладна тры метры. Паэт глядзіць у бок, дзе ён нарадзіўся ў далёкім 1798 г.
Па звестках з пісьмовых крыніц, паселішча на тым месцы, дзе цяпер знаходзіцца горад Навагрудак, з’явілася яшчэ ў 1044 г. З 1253 г. яно стала сталіцай Вялікага княства Літоўскага. У 1511 г. горад атрымаў Магдэбургскае права і герб; быў рэзідэнцыяй мітрапаліта Кіеўскага і ВКЛ. Асноўная старажытная забудова сканцэнтравана на вуліцы Замкавай. Мноства былых жылых дамоў і гандлёвых памяшканняў можна ўбачыць менавіта ў гэтым раёне.
У пачатку 1920-х гг. некалькі пабудоў дамініканскага кляштара былі адведзеныя пад кіраванне ваяводства. Адначасова польскія ўлады сталі закладваць будынак пад гэты важны адміністрацыйны орган. У 1907 г. узвядзенне будынка было скончана. Сёння перад намі будынак, выкананы ў стылі польскага мадэрнізму з элементамі барока. Побач быў пабудаваны жылы дом для ваяводы прыблізна ў тым жа стылі.
Фотагалерэя