Каменныя крыжы №1 >
Кропкі Каменныя крыжы №1
Каменны крыж з незвычайна светлага пяшчаніку арыгінальнай «пузаценькай» формы ўсталяваны ля будынка мэблевай фабрыкі гарадка. Адкуль ён быў прывезены – невядома. Побач з крыжам збудаваны маленькі парк з камянёў разнастайных формаў. Ёсць камяні з надпісамі і сімваламі. Захаваліся каменныя крыжы на хрысціянскіх могілках.
Да нядаўняга часу каменны крыж ляжаў у густой траве злева ад храма, які быў пабудаваны як кальвінскі збор у 1577 г. Сёння гэты каменны волат устаноўлены на бетонную апору за апсідай царквы. Крыж адрозніваецца вельмі правільнымі прапорцыямі. Месца добраўпарадкавана, разбіты кветнік. І царква, і крыж знаходзяцца на тэрыторыі былога замка, ад якога засталіся высокія валы, акружаныя равамі, а таксама руіны ўязной брамы, разбуранай падчас вайны 1654-1667 гг.
Калі ехаць па дарозе Р28 міма Вілейкі, за вёскай Любань трэба павярнуць направа ў вёску Кузьмічы. Усталяваны гэты каменны крыж на мясцовых старых могілках, якія размешчаны недалёка ад вёскі. Як абвяшчае легенда, расказаная мясцовай жыхаркай, гэты крыж усталяваў забіты горам сын на магіле свайго бацькі. Ад магілы не засталося нават пагорка, і толькі гэты каменны сведка чалавечай любові ўзвышаецца над зямлёй.
Гэты каменны крыж усталяваны побач з могілкамі, каля дарогі, якая вядзе на вёску Іжа, ля велізарнай хвоі на штучным пагорку. Прыгожыя прапорцыі гэтага паклоннага крыжа бачныя здалёк. Па мясцовай легендзе, ён усталяваны на месцы апошняга спаткання маладога шляхціца з прыгажуняй-сялянкай, якая па волі ўладальніка тутэйшага маёнтка, бацькі гэтага хлопца, павінна была пераехаць з бацькамі на іншае месца жыхарства. Крыж няўдала «прыватызаваны» праваслаўнай царквой.
Недалёка ад пасёлка Ілья Мядзельскага раёна, у вёсцы Маставікі, дакладней, за паўтара кіламетры ад вёскі па дарозе на вёску Старыя Габы, мы можам убачыць маляўнічыя руіны безназоўнага каменнага праваслаўнага храма. За апсідай царквы і знаходзіцца гэты каменны крыж. Падобна на тое, што ён не стаяў тут першапачаткова, а перанесены да сцен храма з іншага месца. Хоць, магчыма, ён проста перасунуты з месца, дзе раней стаяў як надмагільны крыж.
Першы крыж, як сцвярджаюць, – адзін з самых старых каменных крыжоў. Ён знаходзіцца ў Музеі камянёў у мікрараёне Уручча. Другі крыж зусім унікальны і відавочна перабіты з паганскага ідала (маці з дзіцём). Ён знаходзіцца ў будынку навуковага інстытута Акадэміі навук Беларусі. Яго можна ўбачыць, не праходзячы пост аховы, ён ляжыць на падлозе ля калоны.
Каменны крыж стаіць ля краю дарогі пад старой ліпай, недалёка ад вёскі, за чыгуначным пераездам. На паверхні крыжа бачныя надпісы і неразборлівыя сімвалы. Магчыма, гэты крыж перабіты з паганскага ідала, якія ў асноўным прадстаўлялі сабой выявы жанчын. Ля крыжа знаходзяцца дары: грошы, цукеркі, вышыты ручнік і ахапкі штучных кветак.
Калі ехаць міма царквы, перабудаванай у 1864 г. з касцёла, за чыгуначным пераездам на старадаўніх каталіцкіх могілках мы можам сустрэцца з гэтымі каменнымі статуямі. Тут захавалася некалькі каменных крыжоў, усталяваных на месцах пахаванняў. Недалёка знаходзіцца магіла ўдзельнікаў паўстання 1863-1864 гг. Старыя могілкі моцна запушчаны, што надае ім таямнічы выгляд.
Каменныя крыжы з'яўляюцца адным з самых цікавых відаў гістарычнай спадчыны для мяне ўжо доўгія гады, з таго самага моманту, як я ўбачыў свой першы каменны крыж. З той жа пары мяне не пакідала жаданне самому вырабіць такі самы цуд чалавечага майстэрства. І вось нядаўна мне сустрэўся прыдатны камень. Некалькі месяцаў працы – і ён у ліку экспанатаў майго этнаграфічнага музея.
Фотагалерэя