Маршрут Смальяны >
Кропкі маршрута Смальяны
Пабудаваны замак Белы Ковель з цэглы і каменю ў стылі рэнесансу галандскага напрамку ў другім дзесяцігоддзі XVII ст., прыкладна ў 1612 г. уладальнікам мястэчка Сямёнам Сангушкам. Дамінантай пабудовы служыла пяціпавярховая вежа ля ўязной брамы. Замак моцна пацярпеў падчас "крывавага патопу" і Паўночнай вайны. Канчаткова разбураны замак быў пры новым уладальніку, сенатару Сямёнаву, які разабраў яго на цэглу.
Першапачаткова гэтыя каменныя крыжы знаходзіліся на могілках і пры дарозе. Сёння гэтыя сведкі далёкага мінулага знаходзяцца на тэрыторыі Праабражэнскай царквы: адзін – у храме, іншы ўмураваны ў адмостку царквы. Магчыма, дзесьці ў Смальянах захаваліся і іншыя каменныя крыжы.
Як мяркуецца, гэтая пабудова датуецца 1883 г. Капліца-пахавальня таксама была пабудавана з цэглы замка Белы Ковель. Яна мае выгляд усечанай піраміды, вяршыню якой некалі вянчаў купал, які працягваў грані сцен капліцы. У ёй быў пахаваны сенатар Аляксей Сямёнаў. Капліца знаходзіцца побач з праваслаўным храмам, па левую руку ад яго фасада.
Лічыцца, што манастыр быў заснаваны на сродкі ўладальнікаў мястэчка Сангушкаў у 1678 г. У 1832 г. паводле царскага загаду манастыр быў зачынены. Да нашых дзён дайшлі руіны жылога корпуса манастыра. Касцёл Найсвяцейшай Дзевы Марыі збудаваны ў 1763 г. У канцы XIX ст. касцёл і кляштар былі адноўленыя. У 1936 г. касцёл быў зачынены і прыстасаваны пад майстэрню для рамонту сельгастэхнікі. Трохнефавая базіліка храма выканана ў стылі барока. Упрыгожаннем касцёла служаць дзве двух'ярусныя вежы і вытанчаны франтон.
Тамаш Зан быў адным з арганізатараў таемных студэнцкіх таварыстваў філаматаў і філарэтаў, а таксама блізкім сябрам Адама Міцкевіча. Быў асуджаны царскімі ўладамі і на 13 гадоў сасланы ў Сібір. Пасля вяртання з ссылкі пасяліўся ў Смальянах. У 1855 г. яго адпявалі ў мясцовым касцёле. Тамаш Зан пахаваны на мясцовых каталіцкіх могілках. Помнік на магіле ўстаноўлены прыкладна ў 1857 г.
Зусім побач са Смальянамі, ля прасёлкавай дарогі, стаіць двухпавярховы драўляны млын, выкананы ў ідэальных прапорцыях. Калі млын яшчэ працаваў, задзейнічаны быў і мансардны паверх пад двухсхільным дахам. Млын пабудаваны ў 1889 г. Дабротна складзены будынак і сёння можна ўмела прыстасаваць, напрыклад, пад этнаграфічны музей.
Гэты храм у стылі барока пабудаваны ў 1762 г., магчыма, як уніяцкі ці нават каталіцкі. Пасля 1864 г. святыня была перададзеная праваслаўнай царквы. Храм унікальны дзякуючы рэдкай трох’яруснай аб’ёмна-прасторавай кампазіцыі. Першы ярус напалову заглыблены ў зямлю. Паводле легенды, менавіта гэтая частка святыні дзейнічала заўсёды.
Упершыню Смаляны згадваюцца ў 1484 г. З сярэдзіны XVI ст. гэта ўжо мястэчка. Над цэнтральнай плошчай узвышалася драўляная ратуша, побач з ёй стаялі гандлёвыя рады і будынак вагавой. На другім баку плошчы – драўляная царква. Да нашых дзён захавалася некалькі драўляных жылых дамоў XIX ст. і невялікія гандлёвыя крамы з цэглы.
Менавіта пры Валяр'яне Цітове было спынена варварскае знішчэнне Смальянскага замка, астанкі якога ён нават умацаваў кантрфорсамі. Драўляны сядзібны дом, пабудаваны прыкладна у 1873 г., захаваўся часткова. Яшчэ можна ўбачыць цагляную гаспадарчую пабудову, кузню і дом для работнікаў. Захаваліся фрагменты пейзажнага парку.
Узведзена гэтая праваслаўная святыня у 1864 г. сынам сенатара Васіля Сямёнава Аляксеем з цэглы, што засталася ад замка Белы Ковель. Храм, названы ў гонар новага гаспадара Смальянаў, пабудаваны ў стылі праваслаўнага дойлідства з элементамі неаготыкі. У 1938 г. касцёл быў зачынены і доўгі час выкарыстоўваўся як склад.
Фотагалерэя